Autor: Sławomir Kiszkurno, prezes Portu Czystej Energii
Nowoczesny zakład termicznego przekształcania odpadów domknie system gospodarowania odpadami komunalnymi w Gdańsku i metropolii trójmiejskiej. Instalacja pozwoli 35 gminom biorącym udział w projekcie na niezależność w obszarze zagospodarowania odpadów nienadających się do recyklingu, tzw. frakcji energetycznej. Niezależność ta wpłynie na bezpieczeństwo ekonomiczne i stabilizację opłat ponoszonych przez mieszkańców za zagospodarowanie wytwarzanych w domach odpadów komunalnych.
Zmiany prawa w Polsce w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, które obserwujemy od kilku lat, nijak się mają do stabilizacji i optymalizacji systemu gospodarki odpadami w gminach. Brak w nich dalekosiężnej wizji funkcjonowania gospodarki odpadami w Polsce. Niemniej jednak chaos tych zmian doprowadził do nadmiernych wzrostów kosztów utrzymania systemów gospodarki odpadami w gminach i tym samym podwyżek opłat dla mieszkańców za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Te nieprzemyślane zmiany prawa szczególnie dotykają gminy, w których nie funkcjonuje jeszcze system oparty o instalację termicznego przekształcania odpadów, popularnie zwaną spalarnią.
Koszty zagospodarowania frakcji energetycznej
Około 40% wagi odpadów komunalnych trafiających do instalacji komunalnych, po procesie MBP stanowi tzw. frakcję energetyczną. To odpady nienadające się do recyklingu, o kaloryczności powyżej 6MJ/kg, których zgodnie z obowiązującym prawem od 2016 r. nie można składować. Są to np. zużyte pieluchy jednorazowe, siatki foliowe, styropian, zabrudzony papier, folie po słodyczach, serkach, jak również odpady z nierecyklingowalnych tworzyw sztucznych. Koszt zagospodarowania odpadów energetycznych, to w całym budżecie systemu gospodarki odpadami komunalnymi w Gdańsku przeszło 20% wydatków. Jest to kwota ok. 30 milionów złotych rocznie, tak więc bardzo wysoka. Obecnie odpady energetyczne wyjeżdżają z Gdańska, z Zakładu Utylizacyjnego, samochodami do tego przystosowanymi, niestety po coraz wyższej cenie. Cena wzrasta, ponieważ ilość odpadów energetycznych z roku na rok również wzrasta, a brak jest w kraju odpowiednich instalacji do ich zagospodarowania. Doświadczenia pokazują, że proces inwestycyjny budowy spalarni trwać może nawet kilkanaście lat. Popyt przewyższa podaż, a ceny dyktuje rynek. Efekt – rok do roku płacimy za odbiór odpadów energetycznych coraz więcej. Jeszcze dwa lata temu było to ok. 160 zł/t, a obecnie około 500 zł/t. Warto zaznaczyć, że w obecnie rozstrzyganych przetargach organizowanych przez duże miasta, kwoty te przekraczają wartość 1000 zł/t. Bywa i tak, że w przetargach nie ma żadnych ofert i to jest sytuacja najgroźniejsza, bo wymusza wiele patologii i niebezpiecznych dla ludzi i środowiska skutków.
Ile będzie kosztować termiczne przekształcenie odpadów w spalarni?
Koszty, które gminy będą ponosić za przekształcenie odpadów w gdańskiej instalacji są znane i z góry ustalone na 25 lat. W trakcie eksploatacji wartość ta będzie aktualizowana o wskaźniki makroekonomiczne takie jak np. inflacja. Tak więc funkcjonujący Zakład, z określoną i znaną ceną zapewni przewidywalność, bezpieczeństwo i możliwość długofalowego planowania w ramach systemu. Należy pamiętać, że zgodnie z obowiązującym prawem, system gospodarowania odpadami komunalnymi w gminie musi się bilansować – oznacza to, że wszystkie wydatki związane z gospodarką odpadami np. odbiór i transport, zagospodarowanie, inwestycje, edukacja, nadzór i administracja, itd. są finansowane tylko i wyłącznie z opłat ponoszonych przez mieszkańców. Port Czystej Energii wpłynie więc na stabilizację całego systemu, a w konsekwencji opłat ponoszonych przez mieszkańców.
Sceptycy spalarni mówią o ogromnych kosztach jej budowy. To prawda, koszty są wysokie, ponieważ zastosowana jest w nich najnowocześniejsza technologia głównie związana z oczyszczaniem spalin. Ponad połowa kosztów instalacji to system oczyszczania spalin, który gwarantuje spełnienie najbardziej restrykcyjnych norm dot. emisji i zaostrzonego monitoringu – dzięki czemu możemy powiedzieć, że spalarnie są wyjątkowo bezpieczne dla mieszkańców i środowiska. W przypadku gdańskiej instalacji budowa finansowana jest z dwóch źródeł. Blisko połowa kosztów budowy pochodzi z bezzwrotnego dofinansowania z UE. Pozostała część to pożyczka z NFOŚiGW, którą będziemy jako Spółka przez lata eksploatacji Zakładu spłacać. Należy zwrócić uwagę, że koszt budowy instalacji jest uwzględniony w cenie na bramie, a mimo to cena za zagospodarowanie frakcji energetycznej jest nadal znacznie niższa, niż obecnie dyktowana przez rynek zewnętrzny. Ponadto nie bez znaczenia jest fakt, że spalarnia będzie miała przychody ze sprzedaży energii elektrycznej i ciepła – one również są uwzględnione w modelu finansowym. Wpływają one na obniżenie tzw. „opłaty na bramie” za termiczne przekształcenie każdej tony odpadów, tym samym koszty te w mniejszym stopniu obciążą w przyszłości portfel każdego z mieszkańców, których odpady trafią do naszej instalacji.
Ale czy będzie taniej dla mieszkańców?
Nie można jednoznacznie powiedzieć, że budowa spalarni wpłynie wprost na obniżenie opłat ponoszonych przez mieszkańców. Nie mamy wpływu na inne zmienne wchodzące w skład całego systemu, chociażby dlatego, że nie wiemy, jak w przyszłości zmieni się prawo. Jednak dla części budżetu przeznaczonego na zagospodarowanie frakcji energetycznej, przyszłość jest znana i tu możemy mówić o dużej stabilizacji. To bardzo ważne, ponieważ jedną z głównych przyczyn tegorocznej fali podwyżek opłat w całej Polsce jest stale rosnący koszt zagospodarowania frakcji energetycznej, jako tej najtrudniejszej do zagospodarowania, a dodatkowo obwarowanej ograniczeniami w postaci magazynowania, składowania i termicznego przekształcania.
Dla Gdańska i jego mieszkańców, jak i pozostałych gmin uczestniczących w projekcie, budowa spalarni odpadów komunalnych to docelowo wielomilionowe oszczędności każdego roku, które będą mogły być przeznaczone na cele inwestycyjne, aby wzmacniać lepszą segregację odpadów u źródła i umożliwić gminom osiąganie wyższych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku. Tu również pojawia się kolejny argument za funkcjonowaniem instalacji do termicznego przekształcania odpadów – ale o tym szerzej w następnych publikacjach.
O kosztach funkcjonowania gdańskiej instalacji i jej wpływie na system mówiłem szerzej podczas Pomorskiego Eko Forum 18 listopada 2020 roku. Zainteresowanych zachęcam do odsłuchania prezentacji dostępnej pod poniższym linkiem:
