Składowanie pozostałości po sortowaniu odpadów tzw. frakcji energetycznej jest w Polsce prawnie zakazane od 2016 roku. Co dzieje się z odpadami resztkowymi o kaloryczności wyższej od węgla brunatnego? W jaki sposób ograniczyć składowanie, emisje zanieczyszczeń – w tym metanu? Jednym z najbardziej efektywnych rozwiązań zagospodarowania nienadających się do recyklingu odpadów jest ich termiczne przekształcenie w energię elektryczną i ciepło systemowe. W Gdańsku zajmuje się tym miejska spółka – Port Czystej Energii.
Składowanie odpadów – globalny problem
Jak wynika z danych Eurostatu, co roku w Unii Europejskiej wytworzonych zostaje ok. 2,2 miliarda ton odpadów, z czego 27% to odpady komunalne wytwarzane każdego dnia w gospodarstwach domowych. Efektywne zagospodarowanie tych odpadów to wyzwanie dla współczesnego świata.
Na podstawie danych przedstawionych w briefingu Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) w 2022 roku wiadomo, że w okresie 2017-2022 roczna ilość odpadów komunalnych niepoddawanych recyklingowi w UE oscylowała na poziomie ok. 113 mln ton. Zjawisko to jest wywołane niemożliwym do zatrzymania jednoczesnym wzrostem ilości zarówno produkowanych, jak i przetwarzanych odpadów. Nadmierne i niepożądane składowanie jest problemem cywilizacyjnym, którego nie można ignorować. To swoista patologia, w której odpady uznawane za surowiec energetyczny w jednym kraju, w drugim są ogromnym problemem i obciążeniem zarówno środowiskowym, ekonomicznym, jak i społecznym.
Rozwiązanie: recykling i termiczne przekształcanie odpadów
Dlatego też jednym z głównych celów Unii Europejskiej, w ramach dążenia do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r., jest racjonalne zarządzanie gospodarką odpadami oparte o rozwiązania cyrkularne, zgodne z ideą gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ). Najważniejsze w hierarchii postępowania z odpadami jest zapobieganie ich powstawaniu, minimalizacja (w tym naprawianie), ponowne użycie produktów i rzeczy, a następnie recykling. Jako państwa członkowskie zostaliśmy zobowiązani do osiągnięcia poziomu recyklingu rzędu 55% za rok 2025 i 65% za rok 2035 i kolejne. Nie wszystkie odpady nadają się do wtórnego przetworzenia. Te nienadające się do recyklingu odpady to głównie pozostałości z sortowania, ale i przetwarzania odpadów komunalnych, i to one zostaną w Porcie Czystej Energii przekształcone na zieloną energię elektryczną i ciepło systemowe.
Energia z odpadów. Jak to wygląda w Europie?
Obecnie w Europie znajduje się około 500 instalacji termicznego przekształcania odpadów, które przetwarzają około 100 milionów ton odpadów rocznie. Z raportu CEWEP (Confederation of European Waste-to-Energy Plants) wynika, że europejskie instalacje produkują wystarczającą ilość energii elektrycznej, aby zaopatrzyć prawie 20 milionów osób rocznie. Ponadto w Europie zakłady te dostarczają ciepło około 17 milionom osób rocznie. Ponad 60% instalacji produkuje w kogeneracji ciepło systemowe i energię elektryczną – czyli podobnie jak będzie to miało miejsce w Porcie Czystej Energii.
Przykładowo w Szwecji ciepło z przetwarzania odpadów komunalnych stanowi blisko 40 proc. zapotrzebowania na ciepło systemowe w kraju, które wykorzystywane jest do ogrzewania mieszkań i podgrzewania ciepłej wody użytkowej. W szwedzkim mieście Malmö aż 60 proc. ciepła pochodzi z instalacji termicznego przekształcania odpadów. Budowa Portu Czystej Energii wpisuje się w ten europejski trend. Będzie to jedna z najnowocześniejszych instalacji tego typu nie tylko w Unii Europejskiej.
Ograniczenie składowania odpadów wymagane prawem
Zgodnie z obowiązującym prawem unijnym i krajowym, od roku 2035 procesowi składowania nie będzie mogło być poddanych więcej niż 10% ogółu wytwarzanych w gminie odpadów komunalnych. Aby spełnić te wytyczne, Polska jako kraj musi śmielej włączyć się w unijną politykę dotyczącą racjonalnego zarządzania odpadami w myśl założeń gospodarki obiegu zamkniętego. Jednym ze skutecznych sposobów jest budowa instalacji termicznego przekształcania odpadów, takich jak gdański Port Czystej Energii, który w procesie kogeneracji przekształci odpady nienadające się do recyklingu w energię elektryczną i ciepło. Działalność instalacji pozwoli na radykalne ograniczenie składowania odpadów komunalnych w Gdańsku i gminach współpracujących, przy czym w Gdańsku aspiracje w tym zakresie są jeszcze wyższe, a celem jest eliminacja składowania odpadów komunalnych do niezbędnego, kilku proc. minimum.
