Rosnący poziom konsumpcji, szybko zmieniająca się moda, zaplanowane przez producentów krótsze życie produktów – to wszystko prowadzi do wzrostu ilości produkowanych odpadów. Należy je właściwie zagospodarowywać, odzyskiwać z nich surowce lub energię i ciepło. Niestety, gospodarka odpadami na świecie ma wiele odcieni szarości, a jej największym wyzwaniem jest niewłaściwe składowanie odpadów.
Globalny problem sięgający Taj Mahal (i wyżej)
Jesteśmy uprzywilejowani. Nasze domowe odpady są zagospodarowywane legalnie, z poszanowaniem obowiązującego prawa, norm i wytycznych mających na celu ochronę środowiska. W Polsce odpowiedzialność za odebrane od mieszkańców odpady oraz działanie zgodnie z przewidzianymi przepisami i normami środowiskowymi spoczywa na gminach. Niestety nie wszędzie tak się dzieje. W granicach New Delhi znajduje się składowisko odpadów Ghazipur o wysokości ok. 65 metrów – porównywalne do Taj Mahal (lub ponad 20-to piętrowego bloku) oraz powierzchni ok. 40 boisk piłkarskich. Znajdują się tam różnorodne, zmieszane odpady o wysokiej kaloryczności. Czynnik ten, połączony z wysoką temperaturą otoczenia i wewnątrz nagromadzonych odpadów, skutkował niekontrolowanym pożarem w maju 2024 roku. Tego typu pożary wysypisk są wyjątkowo niebezpieczne, gdyż w ich wyniku do atmosfery emitowane są groźne i trujące substancje – m.in. dioksyny i furany.
Dlaczego w krajach rozwijających się obserwujemy znaczne zanieczyszczenia, a rajskie plaże coraz rzadziej przypominają zdjęcia z katalogów biur podróży? Niestety, trwającym od dekad procederem jest wysyłanie różnego rodzaju odpadów (tekstylnych, elektronicznych, zmieszanych) do krajów, które słabiej radzą sobie z własnymi odpadami komunalnymi, a dodatkowo zasypywane są niechcianymi śmieciami z bogatych krajów.
Odpady na niechcianej emigracji
Zgodnie z danymi Parlamentu Europejskiego (PE) w 2020 r. eksport odpadów z Unii Europejskiej (UE) do krajów spoza UE osiągnął 32,7 mln ton, co stanowi około 16% światowego handlu odpadami. Ponadto, każdego roku między krajami UE przemieszcza się około 67 mln ton odpadów. Zaktualizowane przez PE w 2024 roku procedury i instrumenty kontroli dotyczące przemieszczania się odpadów mają na celu przeciwdziałanie tym praktykom. Zasady eksportu odpadów z UE do krajów trzecich będą bardziej rygorystyczne. Eksport odpadów z tworzyw sztucznych do krajów nienależących do OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) zostanie zakazany w ciągu dwóch i pół roku od wejścia w życie rozporządzenia 2024/1157 z 11.04.2024 r. Dodatkowo, eksport do krajów OECD będzie podlegał bardziej rygorystycznym warunkom. Są to m.in. zakaz wywozu odpadów przeznaczonych do unieszkodliwienia poza państwa UE oraz zakaz wywozu odpadów niebezpiecznych przeznaczonych do odzysku do państw nienależących do OECD.
Hierarchia postępowania z odpadami
W dokumentach UE czy ONZ związanych z gospodarką odpadami zawsze pojawia się ona – tzw. odwrócona piramida, czyli hierarchia postępowania z odpadami. Każdy z aktorów systemu – od producentów, przez rządy, samorządy, sprzedawców, sektor gospodarki odpadami i wreszcie – konsumenci, powinni postępować zgodnie z jej wytycznymi. Przede wszystkim UNIKAJMY produkcji odpadów, nadmiernej konsumpcji. Następnie REDUKUJMY, czyli starajmy się rozsądnie planować nabywanie nowych dóbr. Trzecim stopniem piramidy jest PONOWNE UŻYCIE, naprawiajmy, gdy to możliwe oraz korzystajmy z rzeczy wielokrotnie. Na czwartym miejscu mamy RECYKLING, proces odzysku surowców i wprowadzenie ich do ponownego użycia. Przedostatnim elementem hierarchii postępowania z odpadami jest ODZYSK ENERGII I CIEPŁA z odpadów, a ostatnim preferowanym sposobem ich zagospodarowania jest SKŁADOWANIE.
Jak wygląda zagospodarowanie odpadów komunalnych lokalnie, w Gdańsku? Sprawdź wpis na ten temat: https://portczystejenergii.pl/aktualne-wydarzenia/odpady-komunalne/.
