Najczęstsze pytania
Ilość odpadów wytwarzanych przez mieszkańców z roku na rok wzrasta i mimo coraz lepszej segregacji, nadal duża ich część nie nadaje się do recyklingu. Odpadów, stanowiących frakcje energetyczną (resztkową), zgodnie z obowiązującymi przepisami nie można składować i obecnie są one wywożone do innych instalacji na terenie całego kraju. Gdańska instalacja będzie nowoczesną elektrociepłownią, w której odpady komunalne będą paliwem i powrócą do mieszkańców w postaci energii elektrycznej i ciepła. W Unii Europejskiej produkcja ciepła i energii elektrycznej z odpadów ma status odnawialnej i czystej, ponieważ pozwala na zaoszczędzenie tradycyjnych, kopalnych źródeł energii.
Określeń spalarnia i zakład termicznego przekształcania odpadów używa się zamiennie i w zasadzie pod tymi pojęciami należy rozumieć nowoczesny zakład, który przetwarza odpady komunalne na ciepło grzewcze i energię elektryczną. Określenie spalarnia jest po prostu krótsze i powszechnie używane. Niestety to określenie często źle kojarzy się ze spalaniem bez zachowania norm ochrony środowiska i bez wykorzystania energii, której celem jest jedynie spalenie odpadów. W rzeczywistości nowoczesna spalarnia jest zakładem termicznego przekształcania odpadów komunalnych z zachowaniem najostrzejszych norm ochrony środowiska i z wykorzystaniem najnowocześniejszych dostępnych technologii, którego celem jest nie tylko pozbycie się odpadów, ale przetworzenie ich z odzyskiem użytecznego ciepła i energii elektrycznej z maksymalnym zagospodarowaniem lub unieszkodliwieniem ubocznych produktów spalania (żużle i popioły). Nowoczesna spalarnia jest więc elektrociepłownią, której postawiono znacznie ostrzejsze wymagania w zakresie ochrony środowiska i kontroli emisji do powietrza, niż stosuje się dla tradycyjnych elektrociepłowni węglowych. Określenie termiczne przekształcanie odpadów komunalnych lepiej oddaje też istotę i charakter procesu zachodzącego w tym zakładzie.
W gdańskiej instalacji przetwarzana będzie wyłącznie ta część odpadów komunalnych, stanowiąca frakcje energetyczną (resztkową) – czyli pozostałość po procesie sortowania. Są to odpady, które nie nadają się do recyklingu. Odpady energetyczne to np. zużyte pieluchy jednorazowe, artykuły higieniczne, siatki foliowe, zabrudzony papier czy folie po słodyczach.
W spalarni będzie przetwarzana wyłącznie frakcja energetyczna wysortowana z odpadów komunalnych. Paliwo będzie wysegregowane na liniach sortowniczych w Zakładzie Utylizacyjnym w Gdańsku oraz z Zakładu Utylizacji Odpadów Stałych w Tczewie oraz Zakładu Utylizacji Odpadów w Gilwie Małej k/Kwidzyna, które uczestniczą w projekcie. Inwestycja została prowadzona w taki sposób, by ostatecznie zaprojektować spalarnię „szytą na miarę” czyli adekwatną do ilości odpadów, które będą przekazywać zainteresowane samorządy. Deklaracje gmin pozwoliły na szacunki, że realne zapotrzebowanie to instalacja do termicznego przekształcenia 160 000 ton wysortowanej frakcji energetycznej rocznie.
W spalarni zastosowany będzie kocioł rusztowy. W celu zminimalizowania uciążliwości zakładu spaliny oczyszczane są metodą półsuchą, a tlenki azotu redukowane także metodą niekatalityczną. Odpowiednio dobrane parametry procesu spalania zapewnią niemal bezemisyjne działanie instalacji.
Warunkiem koniecznym dla uzyskania dofinansowania z Unii Europejskiej, ale też w aspekcie racjonalnego gospodarowania zasobami energetycznymi, jest produkcja energii elektrycznej w skojarzeniu z produkcją ciepła użytecznego (wysokosprawna kogeneracja). Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji nakłada na wykonawcę spalarni obowiązek wykorzystania na cele grzewcze całego wyprodukowanego ciepła oraz maksymalną produkcję energii elektrycznej w skojarzeniu z wykorzystywanym ciepłem.
Energia wytwarzana w kotle w maksymalnym stopniu zostanie przekształcona na energię elektryczną i ciepło użytkowe do ogrzewania. Zastosowany będzie proces wysokosprawnej kogeneracji, zapewniającej maksymalne wykorzystanie ciepła na cele grzewcze. W Porcie Czystej Energii wybudowano turbozespół (turbinę i generator) o mocy nominalnej 16 MWe. Po wykorzystaniu ok. 2 MWe na potrzeby własne spalarni, pozostała energia sprzedawana będzie do systemu elektroenergetycznego.
Energia cieplna
Wyprodukowana w procesie kogeneracji energia cieplna przekazywana będzie do miejskiej sieci ciepłowniczej oraz wykorzystywana do ogrzewania ciepłej wody użytkowej i obiektów instalacji. By zaczęła zasilać gdańską sieć niezbędne jest uzyskanie koncesji na sprzedaż ciepła oraz taryfy określanej przez Urząd Regulacji Energetyki. Szacujemy, że zdarzy się to najpóźniej jesienią.
Energia elektryczna
Wytwarzana w procesie spalania odpadów energia elektryczna przesyłana będzie poprzez przyłącze do stacji transformatorowej wysokiego napięcia oraz wykorzystywana na potrzeby własne Portu Czystej Energii. Energia zasili Krajowy System Energetyczny od momentu uzyskania koncesji na jej sprzedaż.
Instalacja Termicznego Przekształcania Odpadów jest w pełni komplementarna z pięciopojemnikowym, ogólnopolskim systemem selektywnej zbiórki odpadów (w Gdańsku wdrożonym od 01.04.2018r.). Selektywna zbiórka odpadów w dalszym ciągu będzie propagowana wśród mieszkańców. Do sortowni trafiać będą odpady komunalne resztkowe, a po wysortowaniu z nich odpadów nadających się do wykorzystania, do spalania trafiać będzie tylko frakcja, która nie nadaje się do recyklingu. Port Czystej Energii stanowi domknięcie systemu gospodarki obiegu zamkniętego.
Lokalizacja instalacji termicznego przetwarzania odpadów w Gdańsku–Szadółkach jest bardzo korzystna z powodów logistycznych. Kluczowa ilość frakcji energetycznej (70%), stanowiącej paliwo dla spalarni, pochodzić będzie z sortowni Zakładu Utylizacyjnego, który mieści się na Szadółkach, a transport odbywać się będzie drogami wewnętrznymi zakładu. Ta ilość nie będzie więc dodatkowo obciążała układu drogowego.
Spalarnia zlokalizowana jest w bezpośrednim sąsiedztwie trasy szybkiego ruchu połączonej z autostradą A1. W tej sytuacji dowożenie frakcji energetycznej z Gilwy Małej k. Kwidzyna oraz Tczewa w znacznej części odbywałoby się trasami o najwyższym standardzie, z pominięciem terenów o gęstej zabudowie.
W trakcie prac nad projektem, analizowano jeszcze wiele innych lokalizacji. Wzięto pod uwagę różne aspekty dla każdej z lokalizacji w tym drogi transportu, aspekty ekologiczne, aspekty społeczne, technologiczne oraz możliwości wykorzystania wytwarzanego ciepła. Ostatecznie uznano, że lokalizacja na terenie Zakładu Utylizacyjnego jest najlepsza.
Zaawansowane rozwiązania technologiczne oraz narzucone wysokie standardy środowiskowe wykluczają jakąkolwiek możliwość negatywnego oddziaływania na środowisko.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa Port Czystej Energii został dostosowany do najnowszych wytycznych BAT (Best Available Techniques) dla spalania odpadów, które zawarte są w decyzji wykonawczej Komisji UE 2019/2010 z 12 listopada 2019 r. Instalacja wyposażona jest w nowoczesny, wysokosprawny systemem oczyszczania spalin, spełniający najwyższe środowiskowe standardy.
Gdańska instalacja jako nieliczna w Europie została wyposażona w dwie instalacje do redukcji tlenków azotu – nieselektywną redukcję katalityczną (ang. SNCR) oraz selektywną redukcję katalityczną (ang. SCR). Odpowiednie reagenty wprowadzane są także bezpośrednio do kotła, absorbera rozpyłowego i reaktora suchego, a pozostałości z tych reakcji w postaci pyłów wychwytywane są za pomocą wielowarstwowych filtrów workowych. Do atmosfery emitowane będą niemal całkowicie oczyszczone spaliny.
Cały proces spalania i oczyszczania spalin jest kontrolowany przez system sterowania w cyklu 24/h.
Produktem ubocznym spalania odpadów komunalnych jest popiół i produkty oczyszczania spalin, które są odpadem niebezpiecznym oraz żużel. Przy spalaniu frakcji energetycznej stanowi to nie więcej niż 3-5% masy spalanego paliwa. Niebezpieczne odpady będą zbierane w hermetycznie zamkniętych zbiornikach, a następnie, bez kontaktu z otoczeniem, ładowane będą do hermetycznych cystern i wywożone do profesjonalnych zakładów utylizujących odpady niebezpieczne. Nie ma więc zagrożenia, że ten rodzaj odpadów będzie oddziaływał na środowisko na terenie Gdańska.
Żużel i popioły paleniskowe będą w cyrkularny sposób zagospodarowywane przez specjalistyczne zakłady i znajdą zastosowanie w budownictwie i drogownictwie, m.in. do: produkcji bloczków betonowych, produkcji kruszyw, produkcji mieszanek budowlanych (podbudowa i utwardzanie dróg, stabilizacja gruntów i nawierzchni drogowych).
Wielkości emisji do powietrza gazów, pyłów oraz emisję hałasu przeanalizowano na etapie prac nad Raportem oddziaływania na środowisko. W założeniach do analiz i obliczeń uwzględniono dane techniczne elektrociepłowni (spalarni) znane na etapie przygotowywania studium wykonalności – dwie jednostki kotłowe z rusztami posuwisto–zwrotnymi, zapewniające przetworzenie termiczne ok. 250 000 ton / rok frakcji energetycznej odpadów komunalnych (faktyczna przepustowość wybudowanego już Portu Czystej Energii to 160 000 ton/rok).
Obliczenia rozprzestrzeniania się substancji w powietrzu przeprowadzono zgodnie z metodyką obliczeniową zawarta w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 roku w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu [Dz. U. z 2010 r. nr 16 poz. 87] z wykorzystaniem programu komputerowego „KOMIN”. Przeanalizowano odległości od obszarów chronionych, uwzględniono warunki klimatyczne pod kątem rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, analizowano stan zanieczyszczenia powietrza w obszarze oddziaływania (tło przyjęte do obliczeń), odległości od zabudowy chronionej, aerodynamiczną szorstkość terenu.
W modelowaniu wielkości emisji określono na poziomie standardów emisyjnych podanych w Załączniku V do dyrektywy 2000/76/WE parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 grudnia 2000 roku w sprawie spalania odpadów oraz załączniku nr 5 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. z 2005 r. Nr 260, poz.2181).
W modelowaniu rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń przyjęto wielkości graniczne – najwyższe wynikające ze standardów emisyjnych. Rozpatrywano się zatem scenariusz najmniej korzystny z punktu widzenia jakości powietrza, mimo, iż w praktyce w funkcjonującej spalarni emisje będą wielokrotnie niższe niż standardowe.
W gdańskiej instalacji przetwarzana będzie wyłącznie ta część odpadów komunalnych, stanowiąca frakcje energetyczną (resztkową) – czyli pozostałość po procesie sortowania. Są to odpady, które nie nadają się do recyklingu. Odpady energetyczne to np. zużyte pieluchy jednorazowe, artykuły higieniczne, siatki foliowe, zabrudzony papier czy folie po słodyczach.
Odpady poprocesowo, czyli żużel i popioły paleniskowe będą w cyrkularny sposób zagospodarowywane przez specjalistyczne zakłady i znajdą zastosowanie w budownictwie i drogownictwie, m.in. do: produkcji bloczków betonowych, produkcji kruszyw, produkcji mieszanek budowlanych (podbudowa i utwardzanie dróg, stabilizacja gruntów i nawierzchni drogowych).
Nie ma zagrożenia, że ten rodzaj odpadów będzie oddziaływał na środowisko na terenie Gdańska.
Technologia stosowana w spalarniach odpadów nie stwarza zagrożenia polegającego na wystąpieniu nagłej, niebezpiecznej dla otoczenia katastrofy ekologicznej. Niesprawność któregokolwiek elementu instalacji mogącego rzutować na zwiększenie emisji do otoczenia (np. niesprawność systemu oczyszczania spalin czy też usterki w systemie pomiarowym) skutkuje zatrzymaniem kotła do czasu usunięcia niesprawności.
Teoretycznie można przewidzieć awarie, powodujące nagły, nieprzewidziany postój całej instalacji. Jedynym skutkiem dla otoczenia byłoby wówczas zatrzymanie procesu przetwarzania termicznego frakcji energetycznej dostarczanej z sortowni zakładów zagospodarowania uczestniczących w projekcie, która musiałaby być magazynowana w przygotowanym na taką ewentualność miejscu na kwaterze odpadów. Oczywiście dotyczy to tylko przypadku takiej ilości dostaw, które przekroczą możliwość zmagazynowania w bunkrze załadowczym spalarni. Biorąc pod uwagę charakter i skład wysortowanej frakcji energetycznej, mogłoby to spowodować w krótkim czasie wyczuwalne zwiększenie odczuć zapachowych, jednak nieporównywalnie mniejsze niż to, które występuje przy normalnej eksploatacji składowiska odpadów.
W trakcie przygotowywania raportu o oddziaływaniu na środowisko wykonano szczegółowe obliczenia i analizy (uwzględniające różę wiatrów) rozprzestrzeniania się emitowanych w ilościach śladowych substancji z komina spalarni. Wyniki obliczeń potwierdziły, że spalarnia nie będzie stanowiła zagrożenia dla środowiska i mieszkańców Gdańska i okolicznych gmin.
Technologia zastosowana w instalacjach kotłowych, turbinowej i przy zastosowaniu półsuchej metody oczyszczania spalin, nie wymaga dużych ilości wody. Ponadto w projekcie zakłada się oszczędne wykorzystywanie wody, zawracanie z chłodzenia do ponownego wykorzystania w instalacjach technologicznych i oczyszczania spalin z kotłów. Spodziewane średnie zużycie to ok. 11 m3/h (85 000 m3/rok). Woda uzupełniająca pobierana będzie z sieci GIWK. Ewentualne ścieki, nie mające charakteru ścieków niebezpiecznych (np. sanitarne), kierowane będą do ogólnej kanalizacji sanitarnej.
Projekt wykonawczy spalarni zapewnił neutralność dla środowiska naturalnego, wykluczył zagrożenie zwiększenia obciążenia środowiska zanieczyszczeniami, w tym zanieczyszczeniami powietrza i erozją gleby dla wód powierzchniowych i podziemnych oraz dla Otomińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Proces budowalny i później eksploatacja będą zgodne z wydaną dla przedsięwzięcia decyzją środowiskową. Doświadczenia z eksploatacji najnowocześniejszych spalarni zagranicznych i polskich wskazują jednoznacznie, że nie występują w nich opisane wyżej ryzyka zagrożeń dla otoczenia.
Budowa Portu Czystej Energii potrwa do połowy 2024 roku. W pierwszym etapie realizacji inwestycji, do końca 2020 roku, wykonano roboty ziemne, w celu przygotowania gruntu pod budowę. W roku 2021 rozpoczęły się prace budowlane, następnie montaż instalacji i urządzeń technologicznych. Zgodnie z aktualizowanym harmonogramem, na który wpłynęła pandemia COVID-19 oraz wojna w Ukrainie, w drugiej połowie 2023 roku trwały prace wykończeniowe i wstępne (zimne) rozruchy instalacji. W drugiej połowie 2024 roku przewidziano start rozruchów gorących, a następnie, do końca roku, przekazanie instalacji do użytkowania.
Uciążliwości dla mieszkańców mogą nastąpić jedynie w pierwszym etapie realizacji inwestycji (do końca roku 2020) i wiążą się z koniecznością przygotowania gruntu pod budowę instalacji. Obecne grunty na terenie budowy są nienośne i dla bezpieczeństwa instalacji oraz zgodnie z obowiązującymi przepisami, zostaną wymienione. Wykonawca spalarni jest zobowiązany do zastosowania szeregu metod i środków zaradczych mających zminimalizować te uciążliwości. W trakcie realizacji działań prowadzony jest przez inwestora nadzór, aby na bieżąco reagować na zmieniające się warunki, w tym atmosferyczne.
Wykonawca został zobligowany do takiego prowadzenia robót, by niwelować możliwe uciążliwości zapachowe. Na działce, na której trwają prace ziemne, rozpylane są środki dezodoryzujące, neutralizujące złowonne zapachy. Stosowane środki, to bezwonne preparaty chemiczne najnowszej generacji, mające atesty polskiego Państwowego Zakładu Higieny i Zdrowia Publicznego oraz międzynarodowych instytucji i laboratoriów. Preparaty te zawierają skuteczne składniki aktywne i są rozprowadzane przez specjalne maszyny dozujące, takie jak armatki i zamgławiacze. Ponadto na koniec każdego dnia pracy, newralgiczny teren przechodzi obowiązkowe opryski. Tu mówimy nie tylko o neutralizacji chemicznej odorów, ale o blokowaniu aktywności złowonnej.
W spalarni zagospodarowywana będzie część odpadów, które obecnie stanowią jedną z przyczyn pojawiających się uciążliwości zapachowych. Takim przykładem może być m.in. spalenie balastu z sortowni i kompostowni, szybsze zagospodarowanie gabarytów czy bezpośrednia utylizacja nadającej się do spalenia „podsitówki”. Podsitówka obecnie trafia do kompostowni tunelowej, gdzie podlega procesowi rozkładu i jako stabilizat trafia na składowisko odpadów. Jest to proces konieczny, wynikający z wymogów prawa, jednakże bardzo drogi i nieefektywny. Port Czystej Energii z pewnością zoptymalizuje szereg procesów zachodzących na terenie Zakładu Utylizacyjnego, związanych z zagospodarowaniem odpadów komunalnych.
